‘Niet met je ellebogen op tafel, geen eten uit de pan prikken, mes rechts, vork links…’ Ik hoor het mijn ouders nog zeggen. Maar niet overal gelden dezelfde normen en waarden als het om manieren aan tafel gaat De etiquettes; nergens zijn ze gelijk. Maar waar komen die regeltjes allemaal vandaan? 

Tafelmanieren

Zelfs bij je eigen buren kunnen de regels omtrent tafelmanieren compleet verschillen van de regels in je eigen huis, of het gezin waarin je bent opgegroeid. Op mondiaal niveau zijn deze verschillen al helemaal niet met elkaar te rijmen. Mag ik nu wel of geen geluid maken? Is het beleefd om met je handen te eten of juist uit den boze? BBC Ideas spreekt met verschillende mensen uit diverse regio’s en zoekt het uit. 

"Het heeft totaal geen zin om jezelf op een bepaalde manier met kleding te presenteren, als je verder geen tafelmanieren hebt”, zegt een van de deelnemers. “Het is als een mooi pak dragen, maar verder een totaal gebrek aan persoonlijke hygiëne."

De pijnpunten 

Mensen die hun neus snuiten aan tafel, iemand die altijd zijn of haar mes aflikt, een ander die het eten weg schrokt alsof het zonder enige moeite op tafel is beland, weer iemand die enorme happen neemt… En de terugkerende ergernis van velen (niet alleen in deze video): de welbekende ellebogen op tafel. 

Lees ook:

In de middeleeuwen was een tafel niet veel meer dan een blad balancerend op een stel schragen (je weet wel, van die driehoekige ondersteunen ergens in de schuur staan te verstoffen totdat ze gebruikt worden bij het klussen). Leunen erop zou ervoor zorgen dat het hele blad zou omkantelen. Plus, je ellebogen bij je houden zorgt voor extra ruimte voor je buurman of -vrouw. Daarbij werd het tafelkleed nogal eens gebruikt als servet, dus heel hygiënisch zou het ook niet zijn om daar wat steun te zoeken. Toch zijn er ook voorstanders te vinden van de ellebogen op tafel. "Het geeft me een krachtiger gevoel in een gesprek als ik mijn ellebogen op tafel zet."

Elitaire status 

In tijden van de Renaissance wonnen tafelmanieren aan populariteit. Het was een manier om beleefdheid en status uit te stralen. Zelfs aan het meest simpele eten werden waslijsten aan regels verbonden. Denk aan een bord soep… Of hoort soep nu toch in een kom? Met of zonder oor? En hoort die lepel nu boven het bord? Of ernaast? Als we het hebben over traditionele etiquettes zouden we de lepel in onze rechterhand moeten houden, bij gebonden soep hoor je van je af te scheppen en bij heldere soep lepel je naar je toe, schrijft de Volkskrant

Je mag zeker geluid maken als je eet, vooral bij ramen

In stilte, of liever met geluid? 

Smakken, slurpen, kraken… Is dat nu juist een teken van genot of zorgt het vooral voor extreme ergernissen bij je buurman of vrouw aan tafel? Ook dat verschilt per cultuur. Menig mens krijgt er de rillingen van, maar dat geldt niet voor iedereen. “Je mag zeker geluid maken als je eet, vooral bij ramen. Op de een of andere manier lijkt het eten dan smakelijker”, zegt een van de deelnemers in het onderzoek van BBC.

In 1699 werden puntmessen verboden aan tafel

Al die verschillende gereedschappen aan tafel maken het in ieder geval niet simpel. Drie vorken, dessertlepels, vismessen, steakmessen, ‘van buiten, naar binnen eten’. Ook dat is weleens anders geweest en in veel delen van de wereld is er nog steeds geen sprake van al die (on)handige hulpmiddelen. In 1699 werden puntmessen verboden aan tafel vanwege steekgevaar, legt de BBC uit. Sindsdien zijn vorken en stompe messen in het leven van Westerse eetgewoontes geroepen.

Ieder op een eigen manier

In Azië is al dat steekgevaar met puntmessen nooit aan de orde geweest, omdat zij gebruik maken van chopsticks. In China gebruiken ze in de afgelopen drieduizend jaar niets anders. (Funfact: bij gebruik van stokjes tijdens het eten gebruik dertig verschillende gewrichten en ongeveer vijftig spieren). Maar ook daar zijn weer de nodige ‘regels’ verbonden aan de hulpmiddelen. "Je mag de chopsticks niet verticaal in het eten steken. Bij begrafenissen worden wierookstokjes namelijk ook zo verticaal in de aarde gestoken", vertelt een van de deelnemers. Dat zou daar dan weer behoorlijk op lijken....

Lees ook:

Je handen als beste gereedschap

Bestek, stokjes, niet iedereen is er voorstander van. "Vork en mes zijn prachtig, maar het is alsof je iemand anders eten geeft. Je bent helemaal niet in contact met het eten. Het eten smaakt beter met je handen, je kan dan ook je vingers aflikken", zegt een van de deelnemers. "Zelfs aristocraten aten de kip met hun handen. Dat zou ik aanraden, en eet tot aan het bot", zegt een ander. 

De regels zijn eindeloos en hebben overal een andere betekenis en waarde. Maar of ze er nu echt toe doen… Dat is de vraag. Uiteindelijk gaat het om respect. Zolang we rekening houden met elkaar en elkaars gewoonten en gebruiken kunt respecteren aan de (digitale) eettafel, dan is het belangrijkste dat het eten zal smaken!